Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Μωραΐτίδη (15 Οκτωβρίου 1850 – 25 Οκτωβρίου 1929)
Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας που η μνήμη μας στρέφεται με σεβασμό και θαυμασμό στον Αλέξανδρο Μωραΐτίδη, τον μεγάλο λόγιο, διηγηματογράφο και πνευματικό άνθρωπο της Σκιάθου — έναν άνθρωπο του λόγου, της πίστης και της παράδοσης.
Βίος και καταγωγή
Ο Αλέξανδρος Μωραΐτίδης γεννήθηκε στην Σκιάθο στις 15 Οκτωβρίου 1850, ως πρωτότοκος ανάμεσα σε επτά παιδιά.
Η καταγωγή της οικογένειάς του συνδέεται με τον Μυστρά (μέρος της πατρικής γραμμής) και με ιερατικές ρίζες της Σκιάθου (τη μητρική γραμμή).
Τα πρώτα του γράμματα τα έλαβε στο νησί: στο δημοτικό σχολείο και στις πρώτες τάξεις του ελληνικού σχολείου της Σκιάθου.
Αργότερα, μετέβη στην Αθήνα, όπου τελείωσε το ελληνικό σχολείο και το 1871 αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο.
Ακολούθως, γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε το 1881.
Στον χώρο των λόγων εισήλθε ήδη από τη δεκαετία του 1870. Το 1872 έγινε μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός».
Στα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με εκδότες όπως ο Δημήτριος Κορομηλάς και ο Βλάσης Γαβριηλίδης, μέσω των οποίων εξέδωσε κείμενά του και ασχολήθηκε με τον δημοσιογραφικό λόγο.
Ως επάγγελμα δίδαξε σε σχολεία μέσης εκπαίδευσης (ανάμεσά τους το Βαρβάκειο) και ασχολήθηκε παράλληλα με τον τύπο.
Το 1901 παντρεύτηκε την Βασιλική Φουλάκη και έζησαν μαζί μέχρι τον θάνατό της το 1914.
Μετά τον θάνατο της συζύγου του, αποσύρθηκε σε πιο πνευματικές αναζητήσεις και ασχολήθηκε με θεολογικά κείμενα και μεταφράσεις.
Το 1928 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Λίγο πριν το τέλος της ζωής του, ασπάστηκε το μοναχικό σχήμα με το όνομα Ανδρόνικος, και την 25η Οκτωβρίου 1929, στην πατρίδα του, κοιμήθηκε ειρηνικά.
Την επομένη της κηδείας του, ο επιγράμματος επικήδειος εκφωνήθηκε από τον Γ. Ρήγα, ενώ πλήθος κόσμου τίμησε τη μνήμη του.
Το έργο και η λογοτεχνική συνεισφορά
Ο Μωραΐτίδης υπηρέτησε πολλά λογοτεχνικά είδη: διήγημα, θέατρο, μετάφραση, δοκίμιο, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και εκκλησιαστική γραφή.
Διηγήματα & ηθογραφία
Τα διηγήματά του είναι τα πιο γνωστά και θεωρούνται κορυφαία στιγμιότυπα της ηθογραφικής παράδοσης — με πηγή έμπνευσης τη Σκιάθο, τους ανθρώπους της, τις ανθρώπινες καταστάσεις αλλά και την πνευματικότητα.
Ένα από τα χαρακτηριστικά τους είναι η έντονη θρησκευτική διάσταση και η ευαισθησία προς τα ταπεινά και καθημερινά πράγματα.
Τα διηγήματα δημοσιεύθηκαν σε έξι τόμους (1921-1928).
Ανάμεσα στους τίτλους του έργου του συναντάμε και ταξιδιωτικά κείμενα από τα νησιά του Αιγαίου, την Κωνσταντινούπολη, τους Αγίους Τόπους και το Άγιο Όρος.
Θέατρο, ποίηση, μετάφραση
Στα πρώτα του χρόνια έγραψε θεατρικά έργα όπως «Βάρδας Καλλέργης», «Καταστροφή των Ψαρών» και ιστορικό-δραματικά κείμενα όπως «Δημήτριος ο Πολιορκητής».
Μάλιστα, ορισμένα από αυτά βραβεύτηκαν σε διαγωνισμούς.
Επίσης, ασχολήθηκε με τη μετάφραση αρχαίων και θεολογικών κειμένων, όπως μεταφράσεις έργων των Πατέρων της Εκκλησίας και αρχαίων συγγραφέων.
Η ποιητική του παραγωγή είναι μικρότερης έκτασης, αλλά σημαντική ως προς το λυρικό και θρησκευτικό ύφος της.
Θεολογική γραφή & πνευματική όψη
Μετά την απομάκρυνσή του από τη δημοσιογραφία και τα κοσμικά, το έργο του στράφηκε περισσότερο σε θρησκευτικά και πνευματικά θέματα.
Οι αναφορές του στο Άγιο Όρος είναι ουσιώδεις — πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια εκεί (1888, 1893, 1898, 1900) και από αυτές τις εμπειρίες άντλησε υλικό για τα έργα του.
Η πίστη για τον Μωραΐτίδη δεν ήταν απλώς ιδεολογία ή δόγμα· υπήρξε βίωμα, διαπλεγμένο με τον εσωτερικό του κόσμο.
Σχέση με τον Παπαδιαμάντη
Μια ενδιαφέρουσα πτυχή της ζωής του είναι η σχέση του με τον γνωστότερο Σκιαθίτη λογοτέχνη, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Ήταν τρίτα ξαδέλφια.
Ο Παπαδιαμάντης τον αναφερόταν απλά ως «ο άλλος Αλέξανδρος», ενώ ο Μωραΐτίδης τιμούσε τον ξάδελφό του σε αρκετά έργα.
Όταν ο Παπαδιαμάντης τελούσε αγρυπνίες στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου ο Μωραΐτίδης τον συνόδευε ως ιεροψάλτης.
Παρότι το έργο του Μωραΐδη δεν έτυχε της ίδιας αναγνώρισης με αυτό του Παπαδιαμάντη, παραμένει μια σημαντική φωνή στα ελληνικά γράμματα — διακριτική, υψίφωνη στην πνευματικότητα και ευαίσθητη στις μικρές φωνές της ψυχής.
Η Σκιάθος ως πηγή έμπνευσης
Η Σκιάθος δεν ήταν απλώς τόπος γέννησης, αλλά κεντρικός χαρακτήρας στο έργο του.
Μέσα στις σελίδες του αναδύεται η ψυχή του νησιού: τα έθιμα, οι θρησκευτικές παραδόσεις, η σχέση του ανθρώπου με τη φύση και το θείο.
Ακόμη και το τέλος του βίου του συνοδεύτηκε από συμβολισμό: επέλεξε να αποχωρήσει στο νησί του, όπου και έφυγε για πάντα — ένας κύκλος που κλείνει στο ίδιο το χώμα που τον γέννησ
Σημασία και παρακαταθήκη
Σήμερα, τιμούμε τη μνήμη του Αλέξανδρου Μωραΐτίδη όχι μόνο ως έναν μεγάλο λόγιο αλλά ως μια μορφή που συνέβαλε στην πνευματική και πολιτιστική ταυτότητα της Σκιάθου και της Ελλάδας.
Ο Μωραΐδης μάς υπενθυμίζει ότι η λογοτεχνία δεν είναι απλώς τέχνη, αλλά γέφυρα με την παράδοση, με την πίστη, με τον άνθρωπο.
Σε καιρούς όπου οι μεγάλες φωνές τείνουν να σβήνουν, η φωνή του Μωραΐδη παραμένει απαλή αλλά επίμονη — υπενθύμιση ότι το μικρό, το καθημερινό, το ταπεινό μπορεί να κρύβει πλούτο ψυχής.
