Ημαθία 1944: Η δολοφονία του Ιερέα Κωνσταντίνου Ελευθεριάδη

Στις σκοτεινές ημέρες της Κατοχής, στον ταραγμένο ελληνικό χώρο, γράφτηκαν πάρα πολλές μαύρες σελίδες. Μία από αυτές διαδραματίστηκε στην Ημαθία το 1944, με θύμα έναν αφοσιωμένο ιερέα, τον Κωνσταντίνο Ελευθεριάδη — μια ιστορία που συγκλονίζει και παραμένει ως μάρτυρας των συγκρούσεων ιδεολογιών, εξουσίας και πίστης.

Ο άνθρωπος και ο ιερέας

Ο Κωνσταντίνος Ελευθεριάδης γεννήθηκε το 1886, πιθανότατα στον Πόντο. Το 1922, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ήρθε ως πρόσφυγας με την οικογένειά του στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Βερμίου, στον νομό Ημαθίας.

Κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν, κατέστη ιερέας και υπηρέτησε ως εφημέριος στη Φτελιώνα Ημαθίας, υπό την Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας.

Ανέπτυξε φόρμες δραστηριότητας με έντονο τον πνευματικό και φιλανθρωπικό χαρακτήρα: ζούσε λιτά, ήταν προσηνής στο ποίμνιό του, συσπείρωνε την κοινότητα δεν αποσκοπούσε σε κοσμική επιβολή.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, συμμετείχε σε εθνική δράση, χωρίς όμως να συμβιβάσει τις αρχές του με οργανώσεις όπως το ΕΑΜ ή ο ΕΛΑΣ — απορρίπτοντας την ιδεολογία που θεωρούσε «άθεη».

Μια σημαντική καταγραφή του χαρακτήρα του είναι ένα επεισόδιο το έτος 1942: κατά τη διάρκεια λειτουργίας, μια ομάδα ενόπλων — μέλη της οργανώσεως — εισήλθαν εντός του ναού. Ο παπάς τους έκανε παρατήρηση. Εκείνοι, ως απάντηση, κλώτσησαν το χέρι του που κρατούσε το δισκοπότηρο, ρίχνοντας την Θεία Κοινωνία στο πάτωμα και στη συνέχεια πέταξαν και το καλάθι με τα πρόσφορα. Από τότε, χαρακτηρίστηκε στους κόλπους των ανταρτικών ομάδων ως «αντιδραστικός».

Αυτά τα γεγονότα έδειχναν ότι ο Ελευθεριάδης δεν ήταν απλός θεατής — ήταν πρόσωπο με αξίες που ήρθαν σε σύγκρουση με την επαναστατική λογική της εποχής.

Η σύλληψη και η δολοφονία

Στις 22 Μαρτίου 1944, δρούσα η ΟΠΛΑ Βέροιας (μια παραστρατιωτική οργάνωση συγγενής με το κομμουνιστικό κίνημα) τον συνέλαβε βίαια.

Ο ιερέας μεταφέρθηκε σε άγνωστο σημείο μεταξύ των χωριών Εξοχή (που σήμερα δεν υφίσταται) και Ερμακιά, όπου δολοφονήθηκε με φρικτό τρόπο: το κεφάλι του βρέθηκε αποκομμένο, χωρίς μάτια, αυτιά και γλώσσα. Το σώμα του διαμελίσθηκε. Αγρότες εντόπισαν το πτώμα και το μετέφεραν στη Νάουσα, όπου ετάφη.

Αυτή η πράξη, πέρα από τη βαρβαρότητα, είχε και μηνυματικό χαρακτήρα: στόχευσε να τρομοκρατήσει την τοπική κοινωνία, να διαβρώσει την πνευματική αντίσταση και να ελέγξει την εξουσία — ιδίως όταν η εκκλησία λειτουργούσε ως φορέας ηθικής και κοινωνικής συνοχής.

Η πηγή που καταγράφει πολλές από αυτές τις λεπτομέρειες είναι ο Κ. Βοβολίνης, στο έργο του «Η Εκκλησία εις τον αγώνα της ελευθερίας (1453–1953)», όπου περιγράφει τη ζωή, τη δράση και την τραγική κατάληξη του πατρός Ελευθεριάδη.

Κριτική ιστορική προσέγγιση

• Είναι γεγονός ότι στους ταραγμένους καιρούς της Κατοχής, όπου σύρραξη, ασάφεια και διάσπαρτες οργανώσεις κυριαρχούσαν, πολλά εγκλήματα που αποδίδονται στον «κομμουνισμό» έχουν εκτελεσθεί από άτομα ή παραστρατιωτικές ομάδες χωρίς σαφές πολιτικό πλαίσιο ή έγκριση ανώτερων αρχών.
• Η χρήση του όρου “έγκλημα κομμουνιστών” απαιτεί προσοχή: πολλές ενέργειες έγιναν στο όνομα του κομμουνισμού, αλλά με τοπικά κίνητρα εκδίκησης, τοπικών διαφορών ή φιλοδοξιών.
• Οι μαρτυρίες είναι συχνά προφορικές ή αντλημένες από δημοσιεύματα της εποχής — χρειάζονται έρευνα στα αρχεία της Ιεράς Μητροπόλεως, του Γενικού Επιτελείου και των υπηρεσιών καταγραφής θυμάτων.
• Η φυσική αφαίρεση στοιχείων του σώματος – μάτια, αυτιά, γλώσσα – είναι χαρακτηριστικό συμβολισμού: θέλουν το θύμα κατασυκοφαντημένο, αφανισμένο, αποσιωπημένο.

Η μνήμη και η σημασία

Η υπόθεση του πατρός Ελευθεριάδη στέκει ως υπενθύμιση ότι η πίστη, η διαφωνία και η αντίσταση μπορούν να στοιχίσουν τη ζωή — ειδικά όταν το καθεστώς βίας υποστηρίζει ότι εκπροσωπεί την «επανάσταση».

Για την περιοχή της Ημαθίας, η δολοφονία αυτή είναι ιστορικό τραύμα. Η εκκλησία, οι κάτοικοι, οι επιζώντες — όλοι έχουν χρέος να θυμούνται.

Όχι ως παραγνώριση της ιστορικής πολυπλοκότητας της κατοχικής περιόδου, αλλά ώστε να μη σβήσουν τα πρόσωπα που προσπάθησαν με ήθος και θυσία να κρατήσουν ζωντανό το φως της Πίστης και της Ελληνικής ταυτότητας σε μια εποχή που οι σκοτεινές δυνάμεις επιδίωκαν τον έλεγχο της ζωής και της ψυχής.